Szkolny program ścieżki edukacyjnej : Edukacja regionalna. Dziedzictwo kulturowe w regionie.
Program autorski przeznaczony do realizacji w klasach 4-6 szkoły podstawowej.Opracowanie : nauczyciel Zespołu Szkół Publicznych w Zborowicach: mgr Renata Dzierżawska – nauczyciel historii
I. Wstęp.
Jednym z ważniejszych zadań nowej, zreformowanej szkoły stało się wychowanie człowieka w kulturze i tradycji tzw. „małej ojczyzny”. Teraz gdy nasz kraj wejdzie w struktury Unii Europejskiej, zobowiązani jesteśmy dobrze znać tradycje i osiągnięcia regionu. Poznanie własnego miejsca zamieszkania, regionu, zachodzących w nich przemian pozwoli młodemu człowiekowi utożsamiać się z miejscem zamieszkania i równocześnie włączyć do twórczego udziału w życiu zarówno lokalnej społeczności, jak i współczesnego świata.
Realizacja proponowanych zadań odbywać się będzie na różnych przedmiotach ( j. polski, historia i społeczeństwo, przyroda, plastyka, muzyka, godzina do dyspozycji wychowawcy), ponieważ prezentowany program ma formę programu ścieżki międzyprzedmiotowej. Jednakże nie chodzi nam tylko o to, by uczeń posiadał jedynie wiedzę, ale o to, aby ziemia ta stawała się „bliska jego sercu”. Więź ta rodzi się przede wszystkim w kontakcie z przyrodą, kulturą, ludźmi tu żyjącymi. Zatem zajęcia nie mogą się odbywać wyłącznie w klasie, ale także w formie lekcji terenowych, ukierunkowanych wycieczek, lekcji muzealnych.
Program jest zgodny z podstawą programową dla II etapu kształcenia szkoły podstawowej. Przyjęte cele, założenia sprzyjają wzbogacaniu wiedzy uczniów o ich regionie, tradycjach, obyczajach oraz podkreślają walory historyczne i turystyczne ziemi ciężkowickiej.
W czasie tworzenia programu korzystałam z konsultacji i pomocy p. Zofii Turlej, która przybliżyła mi tematykę budowy programu autorskiego podczas trwania warsztatów „ W drodze do profesjonalizmu”. Za udzielanie wskazówek i pomoc składam serdeczne podziękowanie.
Renata Dzierżawska
II. CELE EDUKACYJNE
1. Rozwijanie wiedzy o kulturze własnego regionu i jej związkach z kulturą narodową. 2. Poznanie najbliższego środowiska i specyfiki swojego regionu. 3. Rozwijanie wiedzy o historii regionu w powiązaniu z tradycjami własnej rodziny. 4. Rozbudzanie świadomości regionalnej i patriotyzmu lokalnego.
III. CELE SZCZEGÓŁOWE: Uczeń: · określi miejscowość w gminie, powiecie, województwie, kraju · pozna najbliższe środowisko · nazwie rośliny, zwierzęta występujące w okolicy · zapozna się z historią swojej miejscowości i szkoły · dostrzeże piękno i niepowtarzalność różnych miejsc w najbliższej okolicy · przedstawi walory przyrodnicze regionu · pozna korzenie swojej rodziny , rodu · poda przykłady obrzędów kultywowanych w rodzinie · pozna i wskaże ciekawe miejsca regionu (zabytki architektury, miejsca kultu religijnego, miejsca pamięci narodowej) · gromadzi pamiątki, materiały, informacje związane z przeszłością, · wyróżni elementy kultury regionu, poda przykłady przedmiotów i narzędzi używanych dawniej i dziś, · wykona mapę topograficzną z uwzględnieniem nazw terenowych, · wymieni wybitne postacie związane ze środowiskiem lokalnym, · wskaże i nazwie siedzibę władz, określi jej najważniejsze zadania, · redaguje teksty literackie i reklamowe dotyczące regionu
IV. Przebieg realizacji.
MOJA MIEJSCOWOŚĆ W MAŁOPOLSCE.
Przedmiot -1-
|
Klasa -2-
|
tematyka, zagadnienia -3-
|
osiągnięcia uczniów -4-
|
sposób realizacji -5-
|
historia
|
IV
|
Historia mojej miejscowości na tle historii narodu.
|
- opowiada krótką historię Zborowic, - dostrzega związek historii regionu z dziejami ojczyzny
|
-pogadanka -kronika
|
IV-VI
|
Historia szkoły na tle historii narodu.
|
- dostrzega związek historii szkolnictwa z dziejami narodu
|
|
IV
|
Wygląd herbu Ciężkowic – przywrócenie praw miejskich dawnemu miastu królewskiemu. Projekt herbu Zborowic, pochodzenie nazwy miejscowości.
|
- opisuje wygląd herbu Ciężkowic z uwzględnieniem symboliki i kolorystyki, - zna pojęcie heraldyka, - przedstawi swój własny projekt herbu sugerując się nazwą i historią miejscowości
|
-pogadanka - pokaz herbu Ciężkowic -graficzny projekt herbu
|
VI
|
Podział terytorialny – wskazanie na mapie swojej miejscowości na tle województwa i kraju. - samorząd lokalny i jego zadania (gmina, powiat)
|
- pokazuje na mapie swoją miejscowość - stosuje poprawne nazewnictwo - wie kto sprawuje najważniejsze urzędy w gminie i powiecie
|
-praca z mapą
-wycieczka do urzędu gminy
|
przyroda
|
|
Charakterystyka regionu – pojęcia: region, powiat, województwo.
|
- zna pojęcia: region, gmina, powiat, województwo - wskazuje na mapie województwo, małopolskie, powiat tarnowski, gminę ciężkowice
|
-praca z słownikiem i mapą
|
|
Lokalizacja w regionie – położenie miast, rzek.
|
- wskazuje na mapie główne miasta i rzeki w województwie
|
-praca z mapą -spotkanie z geodetą
|
|
Formy terenu najbliższej okolicy.
|
- opisuje krajobraz okolicy - rozpoznaje formy terenu występujące w najbliższym terenie.
|
- wycieczka po okolicy
|
JA I MOJA RODZINA
|
historia
|
IV
|
Historia mojego życia.
|
- zna najważniejsze wydarzenia z swojego życia i układa chronologicznie,
|
- pogadanka
|
IV
|
Poszukuję korzeni swojej rodziny ,swojego rodu.
|
- zna pojęcie genealogia, - szuka informacji o rodzinie - wykonuje drzewo genealogiczne swojej rodziny,
|
- drzewo genealogiczne
|
j.polski
|
|
Stopnie pokrewieństwa.
|
- zna słownictwo związane z stopniami pokrewieństwa (stryjenka, stryj, brat cioteczny......itp.)
|
-praca z słownikiem
|
ŚRODOWISKO NATURALNE ZBOROWIC I OKOLIC
|
język polski
|
V-VI
|
Najpiękniejsze miejsca krajobrazowe w mojej okolicy. - opis przyrody - sprawozdania z wycieczek
|
- opisuje krajobraz - redaguje sprawozdanie z wycieczki
|
-wycieczka po okolicy
|
Przyroda
|
IV
|
Piękno przyrody i jej ochrona. - uwrażliwienie na piękno przyrody, na obowiązek jej szanowania
|
- przedstawia walory przyrodnicze regionu, - rozumie potrzebę ochrony środowiska
|
-pogadanka -opis
|
V
|
Obszary objęte ochroną przyrody – Rezerwat „ Skamieniałe Miasto”. - rośliny i zwierzęta chronione, - pomniki przyrody – elementy przyrody ożywionej i nieożywionej
|
- wyjaśnia pojęcia: park narodowy, rezerwat przyrody, pomnik przyrody - wymienia osobliwości Rezerwatu „ Skamieniałe Miasto” - wymienia rośliny i zwierzęta chronione
|
-praca z słownikiem
-wycieczka do „Skamieniałego Miasta’
|
VI
|
Zagrożenia wynikające z działalności człowieka dla środowiska naturalnego regionu i sposoby przeciwdziałania im.
|
- lokalizuje miejsca szczególnie zagrażające środowisku naturalnemu, - wskazuje sposoby przeciwdziałania zagrożeniu środowiska naturalnego.
|
- praca z czasopismami ekologicznymi
|
Godz. wychowawcza
|
IV-VI
|
Z ekologią na co dzień. - stan środowiska naturalnego w naszym regionie, - zanieczyszczenia występujące w naszej okolicy
|
- dostrzega zagrożenia wynikające z negatywnej działalności człowieka wobec środowiska - lokalizuje obiekty szczególnie uciążliwe dla regionu
|
- spotkanie z pracownikiem ochrony środowiska
|
OSOBLIWOŚCI HISTORYCZNE I PRZYRODNICZE NASZEGO REGIONU
|
Historia
|
IV
|
Zabytki architektury sakralnej i świeckiej ziemi ciężkowickiej -Kościół rzymskokatolicki w Zborowicach, Jastrzębiej, Bruśniku, Ciężkowicach - rynek i zabudowa w Ciężkowicach - kapliczki przydrożne w Zborowicach - dworek w Kąśnej Dolnej, obecnie Muzeum I. J. Paderewskiego
|
- rozumie znaczenie zabytków, - wymienia najciekawsze zabytki ziemi ciężkowickiej, - zna miejsce położenia i krótką historię tych zabytków
|
- wycieczka autokarowa po ziemi ciężkowickiej
- ścieżką historyczną po mojej miejscowości
|
VI
|
Miejsca pamięci narodowej: - Cmentarze z I wojny światowej w Zborowicach, - pomnik na Zawodziu upamiętniający walki partyzantów w II wojnie światowej, - miejsca pamięci narodowej w okolicy cmentarze wojskowe(Staszkówka, Łużna)
|
- zna historię związaną z miejscami pamięci narodowej w Zborowicach, - umie zlokalizować największe cmentarze wojskowe związane z bitwą gorlicką i I wojną światową
|
- wycieczki na cmentarze
|
IV-VI
|
Postacie historyczne i legendarne związane z ważnymi wydarzeniami historycznymi i przyrodniczymi. - Cieszko - król Władysław Jagiełło - I.J.Paderewski - Włodzimierz Tomek - ks. J. Kozioł
|
- łączy postacie historyczne lub legendarne z odpowiednimi miejscami np. Cieszko- Ciężkowice; I.J.Paderewski – Kąśna Dolna itp
|
- praca z źródłami historycznymi
|
j.polski
|
VI
|
Obiekty zabytkowe. - opis wybranego miejsca sakralnego, - zasady zachowania się w miejscach kultu religijnego i miejscach pamięci narodowej
|
- rozumie znaczenie słowa zabytek, - redaguje opis z przygotowanego słownika, - zna zasady zachowania się w miejscach w miejscach kultu religijnego i pamięci narodowej oraz widzi potrzebę stosowania ich.
|
-praca ze słownikiem
- wyjście pod pomnik na Zawodziu
|
przyroda
|
IV
|
Najpiękniejsze walory turystyczne, krajobrazowe i przyrodnicze szlaku „ Skamieniałe miasto”: - pomniki przyrody nieożywionej na szlaku turystycznym - budowa geologiczna terenu, - pochodzenie skał narzutowych, - Muzeum Przyrodnicze im. Włodzimierza Tomka w Ciężkowicach.
|
- zna, przedstawia i rozpoznaje na ilustracjach najciekawsze obiekty skalne znajdujące się na szlaku, - dostrzega piękno otaczającej przyrody, dokonuje obserwacji podczas wycieczki, - korzysta z mapy podczas wycieczki, - przedstawia walory przyrodnicze i turystyczne omawianego szlaku, - zna zasady zachowania na turystycznych szlakach i poruszania się zgodnie z oznaczeniami.
|
-szlakiem „ Skamieniałego Miasta”
- Muzeum Przyrodnicze im. Włodzimierza Tomka
|
plastyka
|
V
|
Reklama najpiękniejszego miejsca ziemi ciężkowickiej podkreślająca jego atrakcyjność, skierowana do klientów biura turystycznego.
|
- redaguje reklamę nadając jej odpowiednią formę graficzną.
|
- graficzne wykonanie reklamy
|
LEGENDY ZIEMI CIĘŻKOWICKIEJ
|
j.polski
|
|
Podanie, legenda, mit – podobieństwa i różnice. - układanie legendy o powstaniu mojej miejscowości.
|
- odróżnia legendę od podania , mitu, - redaguje tekst legendy
|
-pogadanka - praca indywidualna
|
historia
|
IV
|
Legendy związane z regionem uwzględniające ciekawe i zabytkowe miejsca. - podłoże historyczne legend, - legendy ziemi ciężkowickiej, - okruchy historii w legendzie.
|
- zna podłoże historyczne legend związanych z regionem, - opowiada poznane legendy, - odróżnia legendę od faktu historycznego, - wyjaśnia związki przeszłości z teraźniejszością poprzez kojarzenie nazw miejscowości.
|
- praca z różnymi opracowaniami na temat ziemi ciężkowickiej
|
plastyka
|
V
|
Plastyczna ilustracja do wybranej legendy.
|
- dokonuje przekładu intersemiotycznego
|
Wystawa prac
|
OBRZĘDY, TRADYCJE, ZWYCZAJE, SZTUKA LUDOWA
|
j. polski
|
IV
|
Geneza zwyczajów i obrzędów. - wyjaśnienie pojęć: tradycja, zwyczaj, obrzęd
|
- wyjaśnia pojęcia; tradycja, zwyczaj, obrzęd,
|
- praca ze słownikiem
|
IV-VI
|
Najważniejsze zwyczaje kultywowane w naszym regionie związane z świętami Bożego Narodzenia i Wielkanocy.
|
- zna obrzędy i zwyczaje związane z obchodami świąt i potrafi je opisywać, - redaguje życzenia świąteczne
|
- wywiady z rodzicami i dziadkami
|
VI
|
Gwara i nazewnictwo regionalne.
|
-zna znaczenie niektórych nazw terenowych i miejscowych (przysiółki)
|
- rozmowy z najstarszymi mieszkańcami Zborowic
|
religia
|
IV-VI
|
Codzienna religijność mieszkańców i jej przejawy w ciągu roku. - zaduszki - św.Mikołaj - kolędowanie bożonarodzeniowe, wigilia dla samotnych, - palma wielkanocna - majówki - Zielone Świątki - Boże Ciało
|
- pamięta w modlitwie o zmarłych, - dba o groby, cmentarze - czuje potrzebę dzielenia się z biedniejszymi, - otacza popieką chorych, starszych i samotnych, - widzi potrzebę podtrzymywania tradycji wykonywania palm i strojenia domostw - zauważa systematyczną współpracę szkoły z kościołem
|
-Zorganizowanie i udział w uroczystościach szkolnych i kościelnych
|
Godz. wychowawcza
|
VI
|
Inne obrzędy i zwyczaje kultywowane w naszej okolicy. - andrzejki - wróżby - zapusty, tłusty czwartek, - dożynki - „darcie pierza”
|
- widzi potrzebę kultywowania tradycji i jej znaczenie dla życia kulturalnego danej zbiorowości.
|
-rozmowy z rodzicami i dziadkami
|
historia
|
IV
|
Historia obrzędów i zwyczajów. - sposób obchodzenia ich dawniej i dziś - życie codzienne 100 lat temu
|
- dostrzega różnice w nazewnictwie - wymienia lokalne i regionalne zwyczaje -umie wymienić dawne narzędzia i urządzenia , sprzęt codziennego użytku, - opowiada o ziemi dziadków i pradziadków,
|
- wystawa narzędzi i urządzeń
|
IV
|
Opis stroju ludowego – strój krakowski.
|
- opisuje strój krakowski stosując poprawne nazewnictwo
|
- spotkanie z artystką zajmującą się szyciem strojów krakowskich
|
V
|
Zanikające rzemiosło ludowe - koronkarstwo w Bobowej - kowalstwo - wyplatanie koszyków
|
- zapoznaje się z pracą artystyczną rzemieślników i widzi potrzebę podtrzymywania tradycji tych artystów
|
- spotkanie z koronkarką z Bobowej
|
plastyka
|
V
|
Kartki świąteczne.
|
- wykonuje karki bożonarodzeniowe i wielkanocne
|
- wykonanie
|
V
|
Ozdoby choinkowe nawiązujące do tradycji ludowych.
|
- wykonywanie ozdób z wykorzystaniem słomy, waty, bibuły
|
- wystrój choinki szkolnej
|
muzyka
|
IV
|
Muzyka regionalna. - repertuar kapeli „ Jastrzębianie” (kolędy i pastorałki, obrzędy weselne – odgrywanie i otrzepiny)
|
-zna nazwę i repertuar kapeli z Jastrzębiej, - śpiewa wybrane utwory kultywowane w naszym regionie
|
- tworzenie taśmoteki kapeli J Jastrzębianie” - spotkanie z drużbą weselnym
|
przyroda
|
|
Pory roku i ich związek z obchodzonymi świętami.
|
- umieszcza daty świąt, obrzędów i zwyczajów w kalendarzu, - uzasadnia związek pór roku z obchodzonymi świętami i obrzędami.
|
- kalendarz regionu z obchodzonymi świętami
|
|
2. Rośliny stosowane w zwyczajach i obrzędach oraz ich symbolika. Boże Narodzenie- jodła, jemioła Wielkanocna palma – bazie, leszczyna Święcenie pokarmów – barwinek Zielone świątki – brzoza, lipa Boże Ciało – bluszcz, zioła, poziomka, kwiaty polne Wieniec dożynkowy – zboże, kwiaty
|
- wymienia i rozpoznaje rośliny związane z świętami, zwyczajami i obrzędami - rozumie symbolikę tych roślin
|
- przygotowanie wieńców bożonarodzenio - wych
- wykonanie palm-wystawa
|
Ewaluacja programu.
Regionalizm to specyficzne treści nauczania, gdyż duże znaczenie będzie odgrywała nie tylko wiedza o regionie, jego kulturze, zwyczajach, historii ale przede wszystkim zaangażowanie ucznia w zdobywanie, poszerzanie i pogłębianie tej wiedzy. Dlatego ocena ucznia uwzględnia, oprócz wiedzy aktywność i twórczość uczniów. Nauczyciel poprzez pozytywne motywowanie i zachęcanie powinien doceniać chęci uczniów, ich wkład w poznawanie swojego regionu, nie tylko efekt finalny w postaci zdobytej wiedzy czy pracy materialnej. Osiągnięcia uczniów będą badane poprzez bieżącą ocenę realizacji takich zadań jak: - wykonywanie gazetek, albumów, folderów, - redagowanie tekstów, - prezentowanie wyników pracy grupowej - samodzielne opracowanie danego tematu wymagające korzystania z różnych źródeł informacji, - prace plastyczne z zastosowaniem różnych technik 3-letni cykl nauczania kończy konkurs wiedzowy„ Wiem skąd pochodzę” oraz prezentacja naszego regionu metodą projektu „ W jaki sposób rozpropagować piękno naszej ziemi?” Ø I zespół ( j. polski , plastyka) Redagują teksty literackie i reklamowe promujące miejscowość Ø II zespół – badacze historii ( historia i społeczeństwo) Przygotowują przewodniki o historii miejscowości poparty zdjęciami, widokówkami i ilustracjami. Ø III zespół – przewodnik regionu ( przyroda) Nanoszą na mapę topograficzną miejsca atrakcyjne turystycznie , wytyczają szlaki, wykonują legendę Ø IV zespół – krzewiciele kultury regionalnej (muzyka) Ubrani w stroje regionalne wykonują krótki program prezentujący muzykę i taniec regionu.
Częściowej ewaluacji dokonają nauczyciele przedmiotów po każdym roku realizacji programu w sprawozdaniach podsumowujących działania dydaktyczne Ostateczną ewaluację po VI klasie przeprowadzi nauczyciel odpowiedzialny za realizację ścieżki.
Osiągnięcia uczniów.
- określa położenie swojej miejscowości, regionu na mapie, - zna historię swojej miejscowości, - dostrzega związek historii regionu z dziejami narodu, - wskazuje i nazywa zabytkowe obiekty , zna ich historię, - opowiada i przedstawia znanymi środkami plastycznymi tradycje, obrzędy i uroczystości występujące w okolicy, - dostrzega związek między tradycją rodzinną a tradycją regionu, - zna miejsca pamięci narodowej występujące na terenie swojej miejscowości, - gromadzi , systematyzuje i interpretuje różne informacje na temat swojego regionu - opisuje krajobraz okolicy i przedstawia walory przyrodnicze i krajobrazowe - dostrzega atrakcyjność własnej „małej ojczyzny”, - zna sylwetki najważniejszych postaci związanych z regionem.
Procedury osiągania celów. Osiągnięcie założonych w programie celów będzie możliwe poprzez organizowanie zajęć sprzyjających aktywności i twórczości, preferowanymi metodami pracy powinny być metody aktywizujące uczniów, takie jak: „ burza mózgów”, rankingi, wywiady, reportaże, praca w grupach. Innymi sposobami aktywizowania uczniów będą: 1. Zajęcia terenowe – lekcje, wycieczki. 2. Spotkania z ciekawymi ludźmi. 3. Konkursy plastyczne. 4. Wystawy prac plastycznych. 5. Uroczystości szkolne.
Bibliografia:
1. Derus S., Szli partyzanci. Lubaszowa 1996. 2. Edukacja regionalna. Poradnik dla nauczycieli szkoły podstawowej . ; red. Zofia Piwońska. 3. Grygiel W., Szlakiem harcerskim i szaro-szeregowym l. 1934 – 1949. Tarnów Mościce 1995. 4. Kubal G., Ciężkowice w gminie i okolicy. Krosno 1999. 5. Ministerstwo Edukacji Narodowej o edukacji regionalnej – dziedzictwie kulturowym w regionie. w: Biblioteczka reformy. Zeszyt 24. Warszawa, sierpień 2000. 6. Pacholska M. , Kozak A., Bloch M., Koralewska G., Ścieżki edukacyjne dla klas IV – VI . Poradnik dla nauczycieli. Poznań 2001. 7. Podstawa programowa kształcenia ogólnego dla sześcioletniej szkoły podstawowej i gimnazjum ( Dziennik Urzędowy nr 14 z 1999 roku). 8. Pulit F., I. J. Paderewski w Kąśnej Dolnej. 9. Srokosz W., Szmigiel M., Mój region Małopolska. Zeszyt edukacji regionalnej. Warszawa 2000. 10. Tomek W., Ciężkowice i okolice. Kraków 1963. 11. Wróbel S., Ciężkowice, Dzieje miasta do końca XVIII w.. Ciężkowice 1998 12. Ziomek W. Skamieniałe Miasto w Ciężkowicach . Ciężkowice 1996.
autor - Renata Dzierzawska
|